Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego- HPV
Dzięki badaniom prof. Hausena nad wirusem HPV a rozwojem raka szyjki macicy udało się opracować cząsteczkę wirusopodobną (VLP – Virus Like Particle) rekombinowaną na komórkach drożdży, w przypadku szczepionki Silgard firmy MSD lub systemach bakulowirusowych – szczepionka Cervarix firmy GSK. Cząsteczka VLP nie zawiera kwasu DNA wirusa HPV, nie jest organizmem żywym, ani wirusem ateunuowanym, czyli o obniżonej zdolności do wywoływania chorób. Działanie szczepionki opiera się na wywołaniu odpowiedzi immunologicznej organizmu na późne białka strukturalne kapsydu „pustego” wirusa HPV, dzięki czemu nie stwarza ona ryzyka zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego.
W Polsce zarejestrowane są trzy szczepionki przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka. Są to szczepienia rekomendowane ,ale nie wykonywane bezpłatnie, przez Ministerstwo Zdrowia od 2008 r. w Programie Szczepień Ochronnych.
Pierwsza z nich – Cervarix – to szczepionka dwuwalentna, skierowana przeciwko onkogennym typom HPV 16 i 18, zalecana dla dziewcząt i kobiet w wieku 10-25 lat. Szczepionka jest zarejestrowana do profilaktyki zmian przednowotworowych oraz raka szyjki macicy. Podaje się ją domięśniowo w 3 dawkach, w schemacie 0, 1, 6 miesięcy.
Skuteczność szczepionki potwierdzono w badaniu PATRICIA, które przeprowadzono w 14 krajach na kobietach zdrowych, w wieku 15-25 lat, z nienaruszoną szyjką macicy, które wyraziły zgodę na stosowanie antykoncepcji w trakcie trwania badania. Średni czas obserwacji wynosił 45,4 miesiąca. W porównaniu z grupą kontrolną, którą szczepiono przeciw WZW typu A, jako placebo, wykazano mniejsze ryzyko rozwoju CIN 1+ (śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy – cervical intraepithelial neoplasia), CIN 2+, CIN 3+ oraz AIS (rak gruczołowy in situ – adenocarcinoma in situ). W grupie szczepionej rzadziej była prowadzona poszerzona diagnostyka chorób szyjki macicy tj kolposkopia i obserwowano mniejsze ryzyko konieczności usunięcia zmian patologicznych szyjki macicy. Ryzyko działań niepożądanych i niepożądanych odczynów poszczepiennych było podobne jak w grupie kontrolnej.
Na podstawie analizy wyników badań zaobserwowano również krzyżową ochronę, czyli wykraczającą poza typy HPV zawarte w szczepionce, przed zaawansowanymi zmianami przedrakowymi szyjki macicy, wywołanych przez HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 56, 58, 66, 68. Dla HPV 31 i 45 w stosunku do CIN 2 odporność krzyżowa wynosiła 100%. Badania pokazały, że grupę docelową, odnoszącą największe korzyści profilaktyczne stanowią młode, niezakażone dziewczęta, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia płciowego [4,18,19,20].
Drugą szczepionką jest Silgard. Jest to szczepionka czterowalentna, skierowana przeciwko onkogennym typom HPV 16 i 18 oraz dwóm typom niskiego ryzyka HPV 6 i 11 odpowiedzialnym za 90% brodawek płciowych. Szczepionka ta zarejestrowana jest jako prewencja raka szyjki macicy, sromu, pochwy, zmian przednowotworowych CIN, VIN (vulvar intraepithelial neoplasia – śródnabłonkowa neoplazja sromu), VaIN (vaginal intraepithelial neoplasia – śródnabłonkowa neoplazja pochwy) oraz brodawek zewnętrznych narządów płciowych zarówno kobiet, jak i mężczyzn. W USA szczepionka ta jest również zarejestrowana jako profilaktyka raka odbytu chłopców i mężczyzn. Podaż domięśniowa w schemacie 0, 2, 6 miesięcy. Przeznaczenie: dzieci w wieku 9-15 lat oraz kobiety w wieku 16-26 lat.
Skuteczność szczepionki udowodniono w badaniach FUTURE I i FUTURE II. Wykazały one 100% skuteczność w zakresie prewencji raka gruczołowego szyjki macicy i ponad 98% skuteczności w profilaktyce zmian przednowotworowych CIN 2 i CIN 3 oraz VIN2/3 i VaIN2/3 jak również brodawek płciowych. Silgard wykazuje 89% skuteczności w zapobieganiu wystąpienia kłykcin kończystych u chłopców. Oszacowano również 38% ochronę krzyżową w profilaktyce zmian CIN i AIS wywołanych typami 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59 wirusa brodawczaka ludzkiego nie zawartymi w szczepionce. Podczas szczepień nie odnotowano istotnych działań niepożądanych oraz zmniejszyła się częstość weryfikacji histopatologicznych nieprawidłowych wyników badań cytologicznych oraz odsetek zabiegów chirurgicznych [2,4,20].
Szczepionka Gardasil 9
Od 2015roku została wprowadzona trzecia szczepionka Gardasil 9- jest to dziewięciowalntna szcepiona o której producent pisze, że GARDASIL jest szczepionką, która chroni przed wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), i skierowana jest do dziewcząt i młodych kobiet w wieku od 9 do 26. Jest przeznaczona dla kobiet i mężczyzn i chroni aż przed 9 typami wirusa HPV: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58 – siedem z nich odpowiada za prawie 90 proc. wszystkich zachorowań na raka szyjki macicy. Zapobiega powstawaniu zmian przednowotworowych oraz nowotworowych w 70% przypadków raka szyjki macicy, 70% przypadków raka pochwy, a nawet do 50% przypadków raka sromu a także w 90% przypadków przed brodawkami (kłykciny kończyste) narządów płciowych szyjki macicy, odbytu. Zalecana do stosowania u mężczyzn i kobiet w wieku od 9 do 26 lat.
GARDASIL może nie w pełni chronić wszystkich, ani nie chroni przed chorobami wywołanymi przez inne typy HPV. Zaszczepienie się ta szczepionka nie wyklucza zachorowania na inne rodzaje raka szyjki macicy, dlatego tak ważne jest, aby kobiety nadal rutynowo wykonywały wymazy cytologiczne PAP . GARDASIL nie leczy raka lub brodawki narządów płciowych. Gardasil jest podawany jako 3 wstrzyknięć w ciągu 6 miesięcy. Jak przekonują specjaliści, skuteczność w zakresie ochrony przed chorobami szyjki macicy, sromu i pochwy wywoływanymi przez zakażenie HPV wskutek szczepienia sięga 97%.
Uczulenie na składniki szczepionki Gardasil, to reakcje alergiczne na jej składniki a przede wszystkim na drożdże, które są jej składnikiem. Osoby uczulone nie powinny otrzymać szczepionki. GARDASIL jak również nie jest przeznaczona dla kobiet w ciąży.
Skutki uboczne: ból, obrzęk, swędzenie, zasinienie i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, gorączka, nudności, zawroty głowy, wymioty i omdlenia. Omdlenia mogą się zdarzyć po otrzymaniu szczepionki Gardasil. Dlatego po szczepieniu należy usiąść lub położyć się na 15 minut. Stwierdzono występowanie alergii, a niekiedy nawet przypadków zespołu Guillaina-Barrégo. Zespół ten to choroba o podłożu autoimmunologicznym, polegający na ataku układu odpornościowego, który atakuje obwodowy układu nerwowy (nerwy). Limfocyty-krwinki białe ze krwi niszczą ochronną osłonkę nerwów obwodowych mielinę, powodując ich uszkodzenie.
Objawy mogą występować w każdym wieku, częściej bo 1,7 razy zapadają na nią mężczyźni. Objawia się osłabieniem mięśni i uczucia, mrowieniem w różnych częściach ciała. W niektórych przypadkach może wywołać paraliż.
Lekarze reprezentujący Amerykańską Akademię Pediatrów (AAP, American Academy of Pediatricians), uważają, że wciąż brakuje informacje o skutkach szczepień dzieci i nalezy jeszcze poczekać na więcej danych o jej skutkach aby móc stosować ją bezpiecznie w formie szczepień obowiązkowych. Producenci zapewniają, że cały czas monitorowane są skutki działania szczepionek przeciw HPV. i jak dotąd stwierdzono mniejszą liczbę skarg na działania niepożądane po otrzymaniu szczepionki w porównaniu do innych leków. Jednocześnie poinformowano, że przedstawiciele CDC Curtis Allen – Centrum Kontroli Chorób w Atlancie (USA) kontynuują obserwację skutków ubocznych przez tzw. system VAERS (Vaccine Adverse Events Reporting System), rejestrujący wszystkie dolegliwości zgłoszone przez lekarzy, rodziców, odpowiednie instytucje oraz zaszczepione osoby.
Najnowsze doniesienia WHO mówią, że możliwe jest wykonanie szczepienia dwiema dawkami szczepionki dziewczynek poniżej 10 roku życia, nie dotyczy to jednak osób z upośledzoną odpornością immunologiczną i/lub zakażonych wirusem HIV.
Należy pamiętać, że szczepienie przeciwko HPV nie leczy infekcji wywołanych tym wirusem, a także nie może być powodem zaprzestania wykonywania badania cytologicznego szyjki macicy. Osoba, która została zaszczepiona nadal powinna prowadzić zdrowy tryb życia i nie podejmować ryzykownych praktyk seksualnych, ponieważ chorób przenoszonych drogą płciową jest bardzo dużo i nie jest prawdą że „rzadziej występują”.
Obecnie jest to jedyna forma pomocy osobom zakażonym, których wydaje się, że można ochronić przed rakiem. Dopiero czas pokaże czy nasze współczesne działania przyniosły planowany skutek. (BK)