Żywienie kobiet w okresie karmienia piersią

Karmienie piersią jest najwłaściwszym sposobem żywienia noworodków i niemowląt.
Mleko matki zapewnia prawidłowy rozwój psychofizyczny; korzystnie wpływa na rozwój poznawczy i emocjonalny dziecka. Dowiedziono również, że zmniejsza ryzyko wielu chorób zarówno w okresie niemowlęcym, jak również w późniejszych etapach życia. Mleko kobiece posiada właściwości odpornościowe, jest bogate w przeciwciała chroniące niemowlę, przed zakażeniami przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaleca się karmienie dzieci wyłącznie piersią lub pokarmem matki przez pierwsze 6 miesięcy. Następnie zaleca się stopniowe wprowadzanie żywności uzupełniającej, pod osłoną karmienia piersią przynajmniej przez okres 2-3 miesięcy. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), takie postępowanie zapewnia najlepszą ochronę przed chorobami infekcyjnymi, alergicznymi oraz metabolicznymi.

Niewątpliwie w okresie połogu i laktacji istotną rolę odgrywa sposób żywienia matki. W tym czasie prawidłowe odżywianie przynosi korzyści zarówno dla kobiety karmiącej jak również dla jej dziecka. Okres laktacji to również stan, w którym kobieta potrzebuje największych ilości energii oraz składników pokarmowych. Podczas karmienia piersią znacznie wzrasta zapotrzebowanie energetyczne na makroskładniki, witaminy oraz składniki mineralne i płyny. Istnieją takie składniki pokarmowe, których zawartość w mleku kobiecym istotnie wiąże się z przyjmowanymi przez matkę pokarmami. Należą do nich między innymi: kwasy tłuszczowe, witaminy rozpuszczalne w wodzie, składniki mineralne takie jak jod, miedź, cynk czy selen. Należy jednak pamiętać, że przyjmowane składniki odżywcze, tylko w niewielkim stopniu wpływają na skład pokarmu, gdyż przez cały okres laktacji zasadniczo każda kobieta wytwarza pełnowartościowy pokarm, dzięki nagromadzonym w okresie ciąży rezerwom energetycznym. Jednak odpowiednie odżywianie w okresie karmienia piersią, istotne chroni przed nadmiernym wykorzystaniem zasobów energetycznych organizmu potrzebnych do reprodukcji w kolejnych latach.

W odżywianiu matek karmiących trudno jest mówić o diecie, ponieważ słowo to kojarzy się z ograniczeniami, a przecież karmiąca matka jest zdrową kobietą, a laktacja stanem fizjologicznym. Jednak w żywieniu kobiet karmiących ważny jest dobór różnorodnych produktów, których spożycie wpłynie na realizację zwiększonego zapotrzebowania energetycznego na niektóre składniki odżywcze.
W okresie laktacji, żywienie kobiet powinno opierać się na produktach naturalnych, dobrej jakości, mało przetworzonych. Wybierana żywność musi być świeża, nie powinna zawierać sztucznych barwników i konserwantów. W tym czasie należy unikać dużych ilości soli i cukru. W żywieniu kobiet karmiących powinny dominować warzywa i owoce, a źródłem węglowodanów powinny być różnego rodzaju kasze i produkty pełnoziarniste. Białko może być dostarczane podczas spożywania ryb, serów, jaj i mięsa – najbardziej polecane to mięso z królika i drób. W żywieniu kobiet karmiących należy ograniczać spożywanie tłuszczy, a jeżeli jest to nieuniknione, należy wybierać tłuszcze pochodzenia roślinnego. W okresie laktacji należy pamiętać o zwiększonym zapotrzebowaniu na płyny. Właściwa ilość płynów, wpływa na prawidłową produkcję mleka, a zbyt niska podaż może stać się przyczyną ograniczenia laktacji.

W okresie karmienia piersią, kobiety powinny zwracać szczególną uwagę na rodzaj spożywanych produktów z uwagi na możliwość występowania dolegliwości ze strony karmionego dziecka.
Niektóre dzieci wykazują nadwrażliwość na wybrane produkty, objawiającą się wzdęciami, objawami skórnymi czy niechęcią do ssania, gdyż jak wynika z badań, smak spożytych przez matkę produktów przenika do mleka. Bardzo ważne jest by obserwować zachowanie dziecka oraz jego reakcji na spożywane przez matkę produkty. Niektóre z nich mogą powodować alergie np. mleko krowie i jego przetwory, orzechy, czekolada, owoce cytrusowe, jaja oraz ryby. W sytuacji wystąpienia objawów alergii pokarmowej u niemowlęcia, należy wyeliminować dany produkt na pewien czas.
W okresie laktacji kobiety powinny zwracać szczególną uwagę na niektóre ryby morskie przeciwskazane do spożycia ze względu na ryzyko zanieczyszczeń, które mogą gromadzić się w ich tłuszczu. W okresie karmienia piersią, kobiety powinny unikać używek tj. mocna herbata, mocna kawa, alkohol oraz nikotyna. Należy pamiętać, że wszystkie przechodzą do pokarmu i mają wpływ na dziecko.
W żywieniu kobiet karmiących najważniejsze jest jednak to, by wybór sposobu odżywiania nie wywoływał u matki stresu, aby kobieta mogła wybierać produkty, które lubi.

ciąża

Tab. 1. Normy zapotrzebowania energetycznego dla kobiet w wieku rozrodczym i w okresie laktacji.

Bez tytułu

 

Tab. 2. Normy żywienia dla ludności Polski. Składniki mineralne
Bez tytułu

EAR- (z ang. Estimated Average Requirement)poziom średniego zapotrzebowania grupy
DRA- ( z ang. Recommended Dietary Allowances)poziom zalecanego spożycia
AI – (z ang. Adequate Intake) poziom wystarczającego spożycia

 

Tab. 3. Normy na wodę i elektrolity ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (Al)

Bez tytułu

*Woda pochodząca z napojów i produktów spożywczych

Tab. 4. Normy spożycia dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
Bez tytułu

Tab. 6. Normy spożycia dla witamin rozpuszczalnych w wodzie
Bez tytułu

PAL – (z ang. Physical activity level) wskaźnik aktywności fizycznej (iloraz całkowitego wydatku energetycznego i podstawowej przemiany materii)

Piśmiennictwo:
1. Kamionowska M, Szczepański M, Andryszuk D i wsp.: Analiza wpływu czynników okołoporodowych oraz wiedzy matek z zakresu laktacji na sposób żywienia niemowląt. Pediatra Polska, 2010; 85:25-33.
2. Hausner H.: Early predictors of human food preferences. University of Copenhagen Faculty of Life Sciences. Department of Food Science, Denmark 2009.
3. Jarosz M i wsp.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.
4. Żukowska – Rubik M, Banaszkiewicz A, Nehring – Gugulska M.: Odżywianie
w czasie karmienia. Używki. w: Karmienie piersią [red]. Nehring – Gugulska M, Żukowska – Rubik M. KUKP, Warszawa 2006, 103-107.
5. Mojska H, Brożek A, Szponar L.: Składniki odżywcze w diecie kobiet karmiących piersią z województwa mazowieckiego. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2002, 29;179-184.