Wirus brodawczaka ludzkiego – Human papillomavirus (HPV) a własciwie jego niektóre typy są głównym czynnikiem kancerogennym w powstawaniu nowotworu złośliwego szyjki macicy. Rak szyjki macicy rozwija się w następstwie zakażenia nabłonka szyjki macicy poprzez onkogenne typy wirusa HPV. Obecnie zidentyfikowano 100 typów wirusa HPV. Wśród tej grupy ok.30 typów należy do tzw. typów onkogennych. Typy te są odpowiedzialne za zachorowania na raka szyjki macicy określane są także typami ,,dużego ryzyka” zaliczamy do nich wirusy: HPV-16, HPV-18, HPV-45, HPV-31, HPV-33, HPV-58, HPV-52, HPV-35, HPV-59, HPV-56, HPV-6, HPV-51, HPV-68, HPV-39, HPV-82, HPV-73, HPV-66 , HPV-70.
Jak dotąd poznając poszczególne typy wirusów określono, że są one w różnym stopniu związane z zachorowaniem. Wirus HPVtyp-16 oraz HPVtyp-18 odpowiadają za rozwój raka szyjki macicy aż u 70% chorych. Ponad 50% kobiet współżyjących ma rozpoznane chociaż jeden typ wirusa HPV. Rozpowszechnienie zakażenia wirusem HPV jest najwyższe wśród kobiet w wieku do 25 lat. U kobiet powyżej 35 roku życia częstość infekcji gwałtowanie spada .
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego dotyczy głównie kobiet współżyjących, bowiem wirus ten należy do wirusów wysoce zakaźnych przenoszonych drogą kontaktów seksualnych. Infekcja wirusem HPV przebiega zwykle bezobjawowo i ma charakter przemijający u części zakażonych.
U większości kobiet ostra faza zakażenia wirusem HPV ustępuje w przeciągu 2 lat od zakażenia. Natomiast zakażenie przewlekłe, jest głównym problemem onkologicznym. W tym okresie wirus rozpoczyna namnażanie się w głębokich warstwach nabłonka szyjki macicy i w ten sposób zapoczątkowuje proces nowotworowy na szyjce macicy. U około 10% kobiet pierwotnie zakażonych w przeciągu 24 miesięcy rozwija się rak szyjki macicy. Należy pamiętać, że wirus ten także rozwija się w nabłonku tkanek prącia u mężczyzn powodując u nich raka prącia.
Czynniki wpływające na zwiększenie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy możemy podzielić na dwie kategorie: czynniki główne oraz czynniki prawdopodobne .
Podział czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy na dwie grupy
| Główne czynniki odpowiedzialne za zwiększenie ryzyka zachorowalności na raka szyjki macicy wraz ze stopniem ryzyka | Czynniki prawdopodobnie odpowiedzialne za zwiększenie ryzyka zachorowalności na raka szyjki macicy wraz ze stopniem ryzyka |
| 1. palenie tytoniu: ryzyko zwiększone 2-krotnie, | 1. niedostateczna ilość antyoksydantów w diecie, |
| 2. wiek: ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, | 2. współistnienie zakażenia wirusem HIV: ryzyko zwiększone od 2 do 4 razy, |
| 3. przewlekłe zakażenie HPV, głównie jego onkogennymi typami (najczęściej typem 16 i 18), | 3. przewlekłe stany zapalne w obrębie pochwy, najczęściej spowodowane przez Chlamydia trachomatis oraz Neisseria gonorrhoea: ryzyko zwiększone od 2 do 4 razy, |
| 4. wczesna inicjacja seksualna: ryzyko zwiększone 2-krotnie, | 4. zakażenia wirusowe wywoływane przez inne wirusy: wirus cytomegalii (CMV), opryszczki (HSV2), oraz wirus Epsteina -Barr (EBV): ryzyko zwiększone od 2 do 4 razy, |
| 5. wielokrotne zmiany partnerów płciowych |
(więcej niż 4 w ciągu 1 roku)5. wieloletnie przyjmowanie doustnych hormonalnych środków antykoncepcyjnych: ryzyko wzrasta wraz z okresem ich przyjmowania i może zwiększyć się nawet 4- krotnie,6. niski status społeczny i ekonomiczny, 7. liczne porody: ryzyko zwiększone od 2 do 4 razy 8. przebyte zmiany patologiczne szyjki macicy
CIN 2 bądź CIN 3.
Najważniejsze znane czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy
Nowotwór szyjki macicy jest zaliczanych do nowotworów tytoniozależnych. To oznacza, że palenie tytoniu jest związane z zachorowaniem na ten nowotwór. Składniki dymu tytoniowego tzw. kokancerogeny (są to czynniki, które w połączeniu z jeszcze innym czynnikiem np. wirus HPV zapoczątkowują zachorowanie na raka) wykazują zarówno kancerogenny (pobudzają do powstania raka) jak i mutagenny wpływ (zmieniają materiał genetyczny) na komórki nabłonka szyjki macicy i nabłonka prącia u mężczyzn. Dodatkowo produkty dymu tytoniowego upośledzają odporność na zakażanie wirusem brodawczaka ludzkiego ułatwiając mu wnikanie do organizmu. Coraz więcej badań naukowych wskazuje, że kobiety niepalące tytoniu w stosunku do palaczek są znacznie mniej narażone na występowanie zmian patologicznych szyjki macicy.
RAK SZYJKI TO NOWOTWÓR TYTONOZALEŻNY!!!
Ryzyko rozwoju zakażenia wirusem HPV i raka szyjki macicy zwiększa się w przypadku dużej liczby partnerów seksualnych ( to znaczy więcej niż 4 partnerów w roku) zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na zachorowanie jest czas pierwszego stosunku seksualnego. Zaobserwowano, że gdy pierwsza inicjacja seksualna nastąpiła przez ukończonym 16 rokiem życia, osoby te częściej chorują na nowotwór złośliwy.
Z podwyższonym ryzykiem wystąpienia raka szyjki macicy wiążą się również liczne ciąże (powyżej 3 donoszonych ciąż) i porody, które są powiązane z aktywnością seksualną. Również wiek kobiet w trakcie pierwszego porodu, poniżej 20 roku życia odgrywa główną rolę w określeniu ryzyka zachorowania na nowotwór szyjki macicy.