Karmienie piersią jest najwłaściwszym sposobem żywienia noworodków i niemowląt.

Mleko matki zapewnia prawidłowy rozwój psychofizyczny; korzystnie wpływa na rozwój poznawczy i emocjonalny dziecka. Dowiedziono również, że zmniejsza ryzyko wielu chorób zarówno w okresie niemowlęcym, jak również w późniejszych etapach życia. Mleko kobiece posiada właściwości odpornościowe, jest bogate w przeciwciała chroniące niemowlę, przed zakażeniami przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaleca się karmienie dzieci wyłącznie piersią lub pokarmem matki przez pierwsze 6 miesięcy. Następnie zaleca się stopniowe wprowadzanie żywności uzupełniającej, pod osłoną karmienia piersią przynajmniej przez okres 2-3 miesięcy. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), takie postępowanie zapewnia najlepszą ochronę przed chorobami infekcyjnymi, alergicznymi oraz metabolicznymi.

Niewątpliwie w okresie połogu i laktacji istotną rolę odgrywa sposób żywienia matki. W tym czasie prawidłowe odżywianie przynosi korzyści zarówno dla kobiety karmiącej jak również dla jej dziecka. Okres laktacji to również stan, w którym kobieta potrzebuje największych ilości energii oraz składników pokarmowych. Podczas karmienia piersią znacznie wzrasta zapotrzebowanie energetyczne na makroskładniki, witaminy oraz składniki mineralne i płyny. Istnieją takie składniki pokarmowe, których zawartość w mleku kobiecym istotnie wiąże się z przyjmowanymi przez matkę pokarmami. Należą do nich między innymi: kwasy tłuszczowe, witaminy rozpuszczalne w wodzie, składniki mineralne takie jak jod, miedź, cynk czy selen. Należy jednak pamiętać, że przyjmowane składniki odżywcze, tylko w niewielkim stopniu wpływają na skład pokarmu, gdyż przez cały okres laktacji zasadniczo każda kobieta wytwarza pełnowartościowy pokarm, dzięki nagromadzonym w okresie ciąży rezerwom energetycznym. Jednak odpowiednie odżywianie w okresie karmienia piersią, istotne chroni przed nadmiernym wykorzystaniem zasobów energetycznych organizmu potrzebnych do reprodukcji w kolejnych latach.

W odżywianiu matek karmiących trudno jest mówić o diecie, ponieważ słowo to kojarzy się z ograniczeniami, a przecież karmiąca matka jest zdrową kobietą, a laktacja stanem fizjologicznym. Jednak w żywieniu kobiet karmiących ważny jest dobór różnorodnych produktów, których spożycie wpłynie na realizację zwiększonego zapotrzebowania energetycznego na niektóre składniki odżywcze.

W okresie laktacji, żywienie kobiet powinno opierać się na produktach naturalnych, dobrej jakości, mało przetworzonych. Wybierana żywność musi być świeża, nie powinna zawierać sztucznych barwników i konserwantów. W tym czasie należy unikać dużych ilości soli i cukru. W żywieniu kobiet karmiących powinny dominować warzywa i owoce, a źródłem węglowodanów powinny być różnego rodzaju kasze i produkty pełnoziarniste. Białko może być dostarczane podczas spożywania ryb, serów, jaj i mięsa – najbardziej polecane to mięso z królika i drób. W żywieniu kobiet karmiących należy ograniczać spożywanie tłuszczy, a jeżeli jest to nieuniknione, należy wybierać tłuszcze pochodzenia roślinnego. W okresie laktacji należy pamiętać o zwiększonym zapotrzebowaniu na płyny. Właściwa ilość płynów, wpływa na prawidłową produkcję mleka, a zbyt niska podaż może stać się przyczyną ograniczenia laktacji.

W okresie karmienia piersią, kobiety powinny zwracać szczególną uwagę na rodzaj spożywanych produktów z uwagi na możliwość występowania dolegliwości ze strony karmionego dziecka.

Niektóre dzieci wykazują nadwrażliwość na wybrane produkty, objawiającą się wzdęciami, objawami skórnymi czy niechęcią do ssania, gdyż jak wynika
z badań, smak spożytych przez matkę produktów przenika do mleka. Bardzo ważne jest by obserwować zachowanie dziecka oraz jego reakcji na spożywane przez matkę produkty. Niektóre z nich mogą powodować alergie np. mleko krowie i jego przetwory, orzechy, czekolada, owoce cytrusowe, jaja oraz ryby. W sytuacji wystąpienia objawów alergii pokarmowej u niemowlęcia, należy wyeliminować dany produkt na pewien czas.

W okresie laktacji kobiety powinny zwracać szczególną uwagę na niektóre ryby morskie  przeciwskazane do spożycia ze względu na ryzyko zanieczyszczeń, które mogą gromadzić się w ich tłuszczu. W okresie karmienia piersią, kobiety powinny unikać używek tj. mocna herbata, mocna kawa, alkohol oraz nikotyna. Należy pamiętać, że wszystkie przechodzą do pokarmu i mają wpływ na dziecko.

W żywieniu kobiet karmiących najważniejsze jest jednak to, by wybór sposobu odżywiania nie wywoływał u matki stresu, aby kobieta mogła wybierać produkty, które lubi.

Tab. 1. Normy zapotrzebowania energetycznego dla kobiet w wieku rozrodczym i w okresie laktacji.

Tab. 2. Normy żywienia dla ludności Polski. Składniki mineralne

Wiek (lata)	Wapń (mg)		Fosfor (mg)		Magnez (mg)		Żelazo (mg)		Cynk (mg)		Miedź (mg)		Jod (µg)		Selen (µg)		Fluor (mg)
	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	EAR	RDA	(Al)
Kobiety
16-18	1100	1300	1050	1250	300	360	8	15	7,3	9	0,7	0,9	95	150	45	55	3
19-30	800	1000	580	700	255	310	8	18	6,8	8	0,7	0,9	95	150	45	55	3
31-50	800	1000	580	700	265	320	8	18	6,8	8	0,7	0,9	95	150	45	55	3
Ciąża
<19	1100	1300	1050	1250	335	400	23	27	10,5	12	0,8	1	160	220	50	60	3
>19	800	1000	580	700	300	360	23	27	9,5	11	0,8	1	160	220	50	60	3
Laktacja
<19	1100	1300	1050	1250	300	360	7	10	10,9	13	1	1,3	210	290	60	70	3
>19	800	1000	580	700	265	320	7	10	10,4	12	1	1,3	210	290	60	70	3

EAR- (z ang. Estimated Average Requirement)poziom średniego zapotrzebowania grupy

DRA- ( z ang. Recommended Dietary Allowances)poziom zalecanego spożycia

AI – (z ang. Adequate Intake) poziom wystarczającego spożycia

Tab. 3. Normy na wodę i elektrolity ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (Al)

*Woda pochodząca z napojów i produktów spożywczych

Tab. 4. Normy spożycia dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

Tab. 6. Normy spożycia dla witamin rozpuszczalnych w wodzie

PAL – (z ang. Physical activity level) wskaźnik aktywności fizycznej (iloraz całkowitego wydatku energetycznego i podstawowej przemiany materii)

Piśmiennictwo:

1. Kamionowska M, Szczepański M, Andryszuk D i wsp.: Analiza wpływu czynników okołoporodowych oraz wiedzy matek z zakresu laktacji na sposób żywienia niemowląt. Pediatra Polska, 2010; 85:25-33.
2. Hausner H.: Early predictors of human food preferences. University of Copenhagen Faculty of Life Sciences. Department of Food Science, Denmark 2009.
3. Jarosz M i wsp.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.
4. Żukowska – Rubik M, Banaszkiewicz A, Nehring – Gugulska M.: Odżywianie
   w czasie karmienia. Używki. w: Karmienie piersią [red]. Nehring – Gugulska M, Żukowska – Rubik M. KUKP, Warszawa 2006, 103-107.
5. Mojska H, Brożek A, Szponar L.: Składniki odżywcze w diecie kobiet karmiących piersią z województwa mazowieckiego. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2002, 29;179-184.