Stan zapalny spowodowany niedoborem estrogenów jest to dolegliwość kobiet, które zakończyły okres miesiączkowania i są w okresie pomenopauzalnym (menopauza to ostatnia prawidłowa miesiączka). W tym okresie życia kobiety nabłonek pochwy staje się cienki i ubogi w glikogen, kwasowość pochwy pH wzrasta do 6,5-7,0 co sprzyja rozwojowi zakażeń bakteryjnych pochwy.

Ponadto zmiany zachodzą także w budowie anatomicznej ściany pochwy ulegają wygładzeniu, zanikają sklepienia i często dochodzi do zwężenia w 1/3 górnej pochwy (kraurosis vaginae), co również przyczynia się do utrudnienia współżycia płciowego. Zmienia się pH wydzieliny z pochwy z kwaśnego na obojętne lub zasadowe. Na skutek zniknięcia z nabłonka pochwy glikogenu zmienia się mikroflora pochwy. Zanikają pałeczki kwasu mlekowego, a pojawia się flora bakteryjne mieszana z pałeczką okrężnicy (Escherichia coli) przede wszystkim.

W miarę postępu procesów starzenia się ściany pochwy tracą prawidłowe napięcie i elastyczność. Sprzyja to powstawaniu przepuklin pęcherza moczowego i odbytnicy. Na zmiany zanikowe pochwy oraz zanikowe zapalenie pochwy narażone są także młodsze kobiety, u których wystąpiła przedwczesna menopauza.

Objawy zanikowego zapalenia pochwy to pieczenie, świąd, bolesne stosunki płciowe (dyspareunia), zaczerwienienie i suchość śluzówek pochwy i sromu. Badając kobietę ściany pochwy są cienkie i gładkie czasem śluzówka ulega zmętnieniu/zbieleniu i mogą być widoczne gałązkowato rozszerzone naczynia krwionośne. Przy dotknięciu wziernikiem lub szczoteczką do pobierania cytologii śluzówka krwawi.

Leczenie zanikowego zapalenia pochwy polega na uzupełnieniu hormonów, ponieważ braki hormonalne wywołują chorobę. Hormony, które pomagają najbardziej w początkowym okresie zaniku to estrogeny. Testosteron stosowany jest z dużym sukcesem w bardziej zaawansowanych formach zaniku. Oba hormony stosowane są miejscowo w postaci kremów, maści i globulek. Należy jednak pamiętać, że w tym okresie życia kobieta najbardziej narażona jest na zachorowanie na raka piersi i trzonu macicy. Zachorowaniu na te nowotwory sprzyja leczenie estrogenami. Dlatego przed podaniem hormonów z grupy estrogenów należy wykonać badanie piersi i ocenić śluzówkę (endometrium) macicy wykonując USG narządu rodnego.

Dodatkowo można stosować dopochwowe gałki lub żele nawilżające. Regularna aktywność seksualna jest pomocna w utrzymaniu prawidłowej czynności i zdrowej błony śluzowej pochwy.

UWAGA

Warto wiedzieć, że pH preparatów do tzw. „higieny intymnej” to od 5,2 do 5,5.są to wartości pH skóry. Dlatego najlepiej sprawdzają się w higienie skóry. Natomiast w pochwie gdzie znajduje się błona śluzowa (śluzówka) u zdrowej kobiety prawidłowe pH powinno być w zakresie 3,6 – 4,5. Dlatego stosowne środki do tzw. „ higieny intymnej” nie przynoszą efektu a wręcz nasilają delegliwości. Sporządzony we własnym zakresie zakwaszający 3% roztwór z ciepłej wody (nie musi być przegotowana) z kwasu octowego, kwasu mlekowego do mycia krocza i irygacji (płukanie pochwy) przynosi kobiecie dużą ulgę w dolegliwościach i sprzyja wyleczeniu.

Zmiany kwasowości pochwy pH i najczęściej wówczas występujące objawy:

pH ≤ 4,5

• niewielka ilość białej lub przezroczystej wydzieliny (jak białko jaja kurzego)
• niewielki, okresowo występujący świąd

pH ≤ 4,5

• świąd, pieczenie (nawracające przemijające po miesiączce)
• biaława wydzielina bez zapachu lub lekka woń drożdży/ mleka
• zaczerwienienie pochwy i sromu

pH > 4,5

• szaro-białawe gęste upławy
• obrzmienie warg sromowych
• nieprzyjemny zapach lub tzw. „rybi zapach”
• świąd sromu i pochwy
• bolesność w trakcie współżycia

pH > 5,0

• świąd, pieczenie
• zielono-żółte pieniste upławy
• nieprzyjemny zapach
• częste i bolesne oddawanie moczu
• bolesność w trakcie współżycia
• ból w podbrzuszu

Uwaga: U części pacjentek zmiany pH i objawy chorobowe mogą być bardzo dyskretne i

niezauważone dopiero długi czas ich trwania sprawia ze zgłaszają się do lekarza,

wówczas choroba jest znacznie zaawansowana wymaga dłuższego leczenia.

Wydzielina śluzowa pochwy a cykl miesiączkowy

Wydzielina pochwowa zmienia swój wygląd i własności u każdej zdrowej kobiety w zależności od faz cyklu miesiączkowego:

I.FAZA do 8 dnia cyklu, po krwawieniu u większości kobiet występuje suchość pochwy. A następnie zaczyna pojawiać się wodnista, bezbarwna wydzielina.

II. FAZA – owulacja wydzielina staje się bardziej obfita i podobna do śluzu, jest bezbarwna, bardzo ciągnąca. Przypomina białko jaj kurzego. Świadczy o pełnym zdrowiu. Czasem jedynie duża ilość wydzieliny jest dokuczliwa lecz na tak obfite jej powstanie mają wpływ hormony a nie mikroorganizmy patogenne.

III. FAZA tzw. lutealna poowulacyjna śluz jest gęsty i grudkowaty. Tuż przed krwawieniem śluz staje się ponownie bardziej wodnisty. W tej fazie cyklu wzrasta odczyn pH w pochwie, która staje się bardziej zasadowa i podatna na zakażenie.

Flora bakteryjna pochwy w zależności od wieku kobiety

U zdrowej kobiety w 1ml wydzieliny pochwy znajduje się około 100 bakterii, a dominującymi są pałeczki kwasu mlekowego, tzw. pałeczki Doderleina. Chronią pochwę przed gromadzeniem się patogennych drobnoustrojów. Jeśli liczba pałeczek Doderleina maleje zmienia się pH- odczyn pochwy wzrasta w kierunku wartości zasadowych i wówczas dochodzi do zakażenia. Za prawidłowy rozwój chroniącej pochwę mikroflory odpowiadają głównie hormony – estrogeny.

Noworodki dziewczynki rodzą się z jałową florą bakteryjną w pochwie. W pierwszych 2-3 tygodniach życia pozamacicznego w pochwie noworodka dziewczynki, powstają pałeczki kwasu mlekowego i mikroflora typowa dla pochwy kobiety. Dzieje się tak pod wpływem estrogenów matki karmiącej dziecko.

Do momentu rozpoczęcia miesiączkowania, w pochwie dziewczynek nie występują pałeczki kwasu mlekowego, a odczyn wydzieliny pochwowej jest mniej kwaśny.

W okresie pokwitania, na skutek produkcji estrogenów przez jajniki dziewczynek pałeczki kwasu mlekowego zaczynają dominować i stanowią ok. 96 proc. prawidłowej mikroflory pochwy. Stan ten zapewnia pochwie właściwą ochronę przed zakażeniami patogenami.

U kobiety miesiączkującej narażenie na infekcje jest największe przed miesiączką co jest związane ze wzrostem pH w kierunku zasadowym.

U kobiety w okresie menopauzy mikroflora pochwy pozbawiona jest całkowicie lub zmniejszona liczba pałeczek kwasu mlekowego. Poprzez zmiany w samej błonie śluzowej pochwy i zanikanie glikogenu częściej pochwę kolonizują pałeczki Gram-ujemne. Na co wpływa niedobór estrogenów i coraz cieńsza błona śluzowa pochwy. Dlatego w tym wieku łatwiej dochodzi do rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych w pochwie i na sromie.