Stany zapalne pochwy

Zmiany zapalne toczące się w pochwie to najczęstszy powód dolegliowości z którymi zgłaszają się kobiety do lekarza ginekologa. Co jest przyczyną tych problemów?

Pochwa anatomicznie jest narządem, który jest narażony na działanie drobnoustrojów bez trudu tam się dostających. Mogą wnikać podczas kontaktów seksualnych jak i podczas korzystania z toalet, basenów a także wykonywania czynności higienicznych. Pochwa to miejsca, które ma temperaturę ciała, pokryte jest błoną śluzową, która produkuje śluz a on ochroni ściany pochwy przed urazami mechanicznymi, sprawia, że stosunek płciowy może odbyć się bez boleśnie, a także utrudnia wnikanie bakterii i grzybów a więc chroni kobietę przed infekcją tej okolicy.

Śluz jest niezwykle ważną substancją w utrzymaniu pełnego zdrowia. Jeśli zaczyna brakować śluzu zaczynają się początkowo dyskretne a następnie narastające objawy stanu zapalnego. Stan zapalny rozpoczyna się w pochwie i rozprzestrzenia na sąsiednie tkanki: do cewki moczowej, do macicy i jajników i do odbytu.

Kiedy zaczyna ubywać śluzu w pochwie i na kroczu (sromie)?

Zdumiewającym jest fakt, że to same kobiety bardzo często doprowadzają się do ograniczania powstawania śluzu. I to nie przez brak dbałości o higienę lecz poprzez nadmierne mycie krocza z użyciem mydeł. Mydła używane do higieny tej okolicy to powszechnie stosowane tzw. ”żele do higieny intymnej” . Są to mydła w płynie czasem z domieszką ziół a także środków chemicznych zapachowych, farb nadających kolor, gęstość itp.o czym nie pamiętamy. Często kobiety używają do mycia krocza mydeł: białych, dziecięcych, zagranicznych itp. są przekonane, że dzięki nim są chronione przed infekcją. Postepowanie takie bez względu na rodzaj mydła sprzyja infekcji a nie przed nią chroni.

Innym nawykiem niekorzystnie wpływającym na zdrowie kobiety to ciągłe stosowanie podpasek bez względu na obecność lub brak miesiączki. Natomiast kiedy wystąpi miesiączka podpaski zamieniane są na tampony.

Oddziaływanie mydła na śluzówki sprawia, że zachowują się jak skóra tzn. wysychają. Zmienia się kwasowość pochwy, odczyn pH w pochwie z kwasowego 3,6-4,5 takie jest u zdrowej kobiety, zamienia się na zasadowe, bardzo korzystne dla rozwoju grzybów przede wszystkim ale i innych drobnoustrojów chorobotwórczych także. Gruczoły śluzowe nie są w stanie produkować śluzu. Śluzówki stają się obrzęknięta, zaróżowione, suche i bolące. Po krótkim czasie dołącza się wydzielina o różnym charakterze w zależności od rodzaju drobnoustroju będącego sprawcą stanu zapalnego.

Biologiczne przyczyny zapaleń pochwy

Gardnerella vaginalis

Jest to bakteria beztlenowa często bytuje w cewce moczowej głównie u kobiet. W pochwie jest obecna u ok. 30-70% kobiet, które nie zgłaszają żadnych skarg. Gdy dojdzie do intensywnego jej namnożenia powstaje bakteryjne zapalenie pochwy tzw. waginoza bakteryjna. Występuje ona bardzo często i jest zaliczana do najczęstszych infekcji pochwy i sromu u kobiet w wieku rozrodczym.

Droga zarażenia Gardnerella vaginalis to częste kontakty seksualne a nie przedmioty higieny osobistej. Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu są irygacje pochwy, kuracje antybiotykowe, wkładka wewnątrzmaciczna, zmniejszona produkcja estrogenów w wieku menopauzalnym.

Objawami infekcji Gardnerella vaginalis są płynne upławy o białawym lub szarawym kolorze, oraz intensywnym rybim zapachu. Rzadko dołącza się także świąd sromu, pieczenie podczas oddawania moczu.

Powikłania nie leczonej infekcji to rozprzestrzenienie się stanu zapalnego na cały narząd rodny: macicę jajowody i jajniki. Co może być powodem niepłodności.

Natomiast u kobiet ciężarnych jeśli nie jest infekcja leczona może być powodem zapalenia pęcherza płodowego i łożyska, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych. Może także spowodować przedwczesny poród i niską masę urodzeniową dziecka. Zaś po porodzie w okresie połogu może wystąpić zapalenie błony śluzowej macicy i przydatków.

Diagnostyka infekcji Gardnerella vaginalis polega na ocenie charakteru upławów i ich charakterystycznej woni (zapach rybi). Badanie polega określeniu odczynu pH w pochwie i pobraniu wymazu na szkiełko celem potwierdzenia badaniem mikroskopowym obecności bakterii lub pobranie wydzieliny z pochwy i wykonanie posiewu na podłoże i wyhodowaniu bakterii. Badanie prostsze lecz kosztowniejsze to ocena obecności bakterii przy zastosowaniu technik immunologicznych laboratoryjnych tzw. PCR.

Leczenie infekcji to stosowanie leków miejscowo tj. dopochwowo i antybiotyków doustnie. Lekami najskuteczniejszymi w tej chorobie są: Metronidazol stosowany przez 7 dni podobnie jak Klindamycyna, Ampicylina lub leki z grupy cefalosporyn. Irygacje pochwy kwaśnymi roztworami mogą zmniejszyć przykry zapach lecz nie wyleczą infekcji.

Trichomonas vaginalis – rzęsistek pochwowy

Nie jest to bakteria lecz pierwotniak bytujący w pochwie i cewce moczowej. Jego obecność nie zawsze daje objawy a zarażona osoba zgłasza się do lekarza często z pełni rozwiniętą chorobą. Rzęsistkiem zarażamy się prawie wyłącznie drogą płciową. Zakażeniu ulega przede wszystkim dolna część narządu rodnego: szyjka macicy, pochwa i srom.

Objawy rzęsitkowicy to upławy szaro-białawe mogą być pieniste, przy dłuższych okresach trwania infekcji stają się zielone i pieniste. Kobieta odczuwa pieczenie, świąd, ból przy współżyciu płciowym i często plamienie po stosunku. Występuje zaczerwienienie, obrzęk sromu i pochwy.

Diagnostyka infekcji rzęsitkowicy jest prosta wymaga wykonania preparatu w fizjologicznym roztworze soli i obejrzeniu go w mikroskopie świetlnym lub gdy są wątpliwości co do rozpoznania wykonania posiewu i hodowli pierwotniaka.

Leczenie obejmuje oboje partnerów lekiem z wybory (tzn najlepiej działającym) jest Metronidazol przez okres 7 dni czasem leczenie wymaga powtórzenia. Miejscowe leczenie przynosi jedynie ulgę lecz nie jest leczeniem wyleczającym. Zalecane są irygacje z kwaśnych roztworów lub betadyny.

 

Grzybica pochwy

Drożdżyca pochwy nazywana też kandydozą, grzybicą lub drożdżakowym zapaleniem pochwy to jedna z najczęstszych infekcji narządu rodnego występuje u ok 75% kobiet a u 50% spośród nich dojdzie do nawrotu. Na występowanie grzybicy szczególnie narażone są kobiety leczone antybiotykami, kobiety w ciąży a także wiele kobiet stosujących antykoncepcje hormonalna ma szczególne predyspozycje do zachorowania.

Bezpośrednią przyczyną infekcji jest rozwój w pochwie grzyba – drożdżaka z rodzaju Candida. Najpopularniejszym jest Candida albicans, przyczyna grzybicy mogą wystąpić także inne grzyby: Candida glabrata, Candida tropicalis. Candida crusei, Saccharomyces cerevisiae często stwierdzane są u kobiet z cukrzycą i są dość trudne do wyleczenia.

Przyczyną infekcji grzybiczej pochwy są czynniki, które zaburzają równowagę ekosystemu pochwy, należą do nich:

• antybiotykoterapia
• nieodpowiednia higiena intymna
• dieta zawierająca zbyt duże ilości cukru
• antykoncepcja hormonalna
• kontakt seksualny z zainfekowanym partnerem
• korzystanie z toalety publicznej, wizyta na basenie

Objawy grzybicy są dość charakterystyczne pojawia się na śluzówkach zwłaszcza przy wejściu do pochwy biały nalot, który w miarę trwania choroby wypełnia całą pochwę, zaczerwienienie i obrzęk a tym objawom towarzyszy uporczywy świąd, bolesność pochwy i sromu i upławy czasem niemiły zapach. Wydzielina z pochwy jest biała w konsystencji twarożku.

Rozpoznanie jest dość łatwe gdy wystąpią opisane objawy. W przypadku nawrotów choroby pomocne jest wykonanie antybiogramu i leczenie wg jego wskazań. Szybko rozpoczęte leczenie szybko przynosi ulgę.

Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków przeciw grzybiczych. W celu wygarnięcia mas grzybni w pochwie zalecane jest stosowanie irygacji z roztworów o niskim pH (kwaśnych). Grzybica charakteryzuje się częstą nawrotowością dlatego leczona jest miejscowo i doustnie. Podczas leczenia należy całkowicie zaniechać współżycia płciowego. Należy ubierać się w nie obcisłe a wręcz przewiewne ubrania i stosować właściwą higienę intymną tj. mycie roztworami zakwaszonymi, zmieniać bieliznę w okresie miesiączki częściej podpaski.

UWAGA

U mężczyzn grzybica narządów płciowych przebiega zazwyczaj bezobjawowo. Jeśli wystąpią objawy są to:

• białawe naloty na skórze genitaliów oraz pod napletkiem
• świąd, obrzęk i zaczerwienienie w rejonie skóry pokrywającej żołądź prącia i napletek
• ból podczas wytrysku spowodowany zainfekowaniem przez drożdżaka prostaty).

Leczenie takie samo jak u kobiet miejscowo maści i kremy z antybiotykiem i doustnie antybiotyk. Wstrzemięźliwość seksualna w toku całego leczenia.

Mechaniczne przyczyny zapaleń pochwy

Kobiety coraz częściej do pochwy zakładają, z różnych wskazań, ciała obce. Zaliczamy do nich: środki higieniczne – tampony, leki antykoncepcyjne – w postaci pierścieni, środki antykoncepcyjne – kapturki, damskie i męskie prezerwatywy, środki stabilizujące narząd przy jego wypadaniu – krążki (pessaria). Tak więc możliwość zakażenia pochwy wraz z wprowadzanymi ciałami obcymi lub poprzez fakt ich tam bytowania (pessaria) w celu poprawy komfortu życia jest coraz częstsza.

Tampon

Najczęściej ciałem obcym  będącym przyczyną stanów zapalnych jest tampon, który stosowany jest przez młode kobiety i dorastające dziewczęta. Bardzo często nie pamiętają one kiedy założyły tampon do pochwy. Przebywając długo w środowisku pochwy (jak w inkubatorze) jest przyczyną masywnej infekcji bakteryjnej.

Dodatkowo tampon jest tak spreparowany chemicznie aby wchłonął jak najwięcej wydzieliny, podobnie jak podpaski, dlatego może być przyczyną także alergii chemicznej. Producenci tamponów informacji o rodzaju stosowanych substancji chemicznych dobrze strzegą przed konkurencją ale i przed stosującymi ten produkt kobietami. Zbyt długie utrzymywanie tamponu w pochwie może doprowadzić do zwykłego endogennego zakażenia pochwy lecz co gorsze do rzadziej występującego bardzo poważnego, często śmiertelnego w skutkach zespołu wstrząsu toksycznego (ang.TSS – toxic shock syndrome) wywołanego przez bakterię – gronkowca złocistego.

Objawy początkowo na które skarżą się kobiety to głównie ropne upławy  i utrzymująca się nieprzyjemną woń. Taki stan nie leczony może zapoczątkować stan zapalnego żył miednicy małej i TSS. Jest on wywołany przez działanie toksyn gronkowca złocistego, które dostają się do krwioobiegu. Dochodzi do wstrząsu toksycznego wymaga bardzo intensywnego leczenia bowiem zagraża życiu kobiety.

Leczenie  w przypadku infekcji spowodowanej ciałem obcym, którym jest tampon polega na wyjęciu tamponu i stosowaniu antybiotyków miejscowo i często doustnie.

W przypadkach wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego TSS należy jak najszybciej hospitalizować (umieścić w szpitalu) kobietę leczyć antybiotykami o szerokim spektrum obejmującym gronkowca złocistego. W ciężkich przypadkach stosuje się immunoglobuliny i leki zapobiegające wstrząsowi ratując życie.

Na każdym opakowaniu tamponów powinna znajdować się informacja jak ma zachować się kobieta w momencie wystąpienia niepokojących objawów. Istniejące stany zapalne pochwy są przeciwwskazaniem do stosowania tamponów. Czy kobieta o tym wie?

Około 2,5% przypadków TSS związanych z miesiączką kończy się śmiercią młodych i zdrowych kobiet stosujących tampony podczas miesiączki, natomiast śmiertelność w innych przypadkach sięga 6,5%. Choroba nie pozostawia trwałej odporności, dlatego kobiety które przebyły tę chorobę (TSS) nie powinny stosować tamponów dopochwowych i ani żadnych mechanicznych środków antykoncepcyjnych.

Inne ciała obce

Zakładanie innych, poza tamponem ciał obcych do pochwy poza działaniem mechanicznym i biologicznym jak w każdej infekcji wiąże się z efektami oddziaływań chemicznych tj alergicznych. O składzie chemicznym nawet produktów medycznych rzadko piszą producenci na opakowaniu dopiero liczne zachorowania są powodem zmian składu chemicznego danego produktu jak choćby prezerwatyw męskich.

Do pochwy zakładane są: prezerwatywa dla kobiet wykonana z poliuretanu(FC) lub syntetycznego nitrylu (FC2), pierścień (krążek) dopochwowy środek antykoncepcyjny np. NuvaRing wykonany jest z octanu winylu (EVA) w połączeniu z hormonami, krążek pessarium wykonany jest z tworzywa sztucznego, najczęściej silikonu medycznego.

Męskie prezerwatywy dotąd produkowane głównie z naturalnego lateksu ze względu na zatrważająco narastające uczulenia obojga partnerów obecnie wytwarzane są z poliizoprenu, który nie zawiera lateksu kauczuku naturalnego, co podkreśla w reklamach producent i zapewnia, że już nie stanowią (prezerwatywy) zagrożenia dla alergików.

To tylko niektóre środki chemiczne, o których niewiele wiedzą kobiety je stosujące a wszystkie te substancje chemiczne wpisane są na listę alergenów. Należy także zdawać sobie sprawę, że wskutek zainicjowania reakcji alergicznej wtórnie dołącza się infekcja początkowo grzybicza a następnie bakteryjna.

Mechaniczne zapalenie pochwy jest bardzo trudne do leczenia i do stwierdzenia czynnika wywołującego. Często same kobiety poinformowane przez lekarza o podejrzeniu przyczyny występowania nękających i nawracających stanów zapalnych pochwy rozpoczynają poszukiwania czynników sprawczych. Pacjentki po okresie samoobserwacji często przyznają, że po kontakcie z pewnymi czynnikami obserwują nawrót dolegliwości początkowo (o typie alergii) występuje świąd i pieczenia a następnie dołączają upławy wodniste, gęstniejące i cuchnące (czynnik infekcyjny).

Leczenie polega przede wszystkim na wyeliminowaniu ciała obcego i leczeniu infekcji pochwy w zależności od stwierdzanego typu bakterii lub grzybów.

Zawsze należy liczyć się z możliwością wystąpienia TSS. Dlatego tych stanów nie należy lekceważyć a kobietę informować o konieczności stosowania antybiotyków i namawiać do eliminowania przyczyn nawracających mechanicznych stanów zapalnych pochwy.