W pierwszym miesiącu

Po zapłodnieniu komórki jajowej przez plemnik komórka jajowa dokonuje podziałów. W tym czasie tworzą się zawiązki większości układów wewnętrznych. Od 21. dnia po zapłodnieniu zaczyna bić serce płodu. Pod koniec pierwszego miesiąca zarodek jest 10 tysięcy razy większy niż na początku i mierzy 4-6 mm długości.

W drugim miesiącu obecne są zawiązki najważniejszych, organów, a głowa staje się najważniejszą częścią ciała. Badalna jest elektryczna czynność mózgu. W siódmym tygodniu ciąży ustanawia się gonadalna tożsamość płciowa,  pojawiają się pierwsze ruchy, rozwija się narząd wzroku.

W trzecim miesiącu wydłużają się kończyny, ą na palcach rąk i nóg pojawiają się zawiązki paznokci. Zaczyna funkcjonować szpik kostny, a serce pompuje krew do wszystkich narządów ciała. Rozwija się także zmysł dotyku, a także smaku – dziecko zaczyna połykać wody płodowe i reagować na ich smak.

Czwarty miesiąc to okres najszybszego tempa wzrostu dziecka podczas całej ciąży, przez co zmienia się proporcja pomiędzy głową a resztą ciała płodu. Między trzecim a piątym miesiącem ciąży stosunek ten wynosi 1:3. W czwartym miesiącu ciąży zwiększa się ilość płynu owodniowego, co pomaga utrzymać stałą temperaturę wewnątrz macicy i chroni przed urazami fizycznymi. W tym czasie dziecko połyka wody płodowe w celu ćwiczenia mięśni służących po narodzinach do jedzenia, wydawania głosu i oddychania. Dziecko odczuwa smak płynu i reaguje na jego zmianę spowodowaną przez dietę matki. W tym czasie dziecko zaciska dłonie, pojawiają się u niego linie papilarne, a  jego ciało staje się wrażliwe na dotyk. Jedynym wyjątkiem w podjęciu pracy przez receptory czuciowe  są czubek i boki głowy, co stanowi naturalną obronę przed bólem w trakcie porodu.

Piąty miesiąc. Na początku piątego miesiąca matka zaczyna odczuwać pierwsze ruchy swojego dziecka. Ma ono już w pełni ukształtowane dłonie stopy, paznokcie. Gruczoły łojowe rozpoczynają pracę produkując maź płodową. Jest już możliwe wstępne  określenie płci dziecka w badaniu USG. Dziecko reaguje na sygnały płynące z zewnątrz takie jak wibracje, dźwięki, zmianę temperatury (picie gorących lub zimnych napojów przez matkę, gorąca kąpiel).

W szóstym miesiącu życia płodowego dziecko staje się bardziej energiczne, jego ruchy mają charakter cykliczny, ćwiczy ruchy chwytne i umiejętność ssania na przykład poprzez chwytanie kciuka wargami. Wykształcają się komórki odpowiedzialne za świadome myślenie, a dziecko jest bardziej wrażliwe na dźwięki i ruch pochodzące z zewnątrz. Rozwijające się dalej gałki oczne powodują, że płód rozpoznaje zmiany w natężeniu światła. Warto dodać, że pod koniec szóstego miesiąca wszystkie narządy i układy wewnętrzne rozpoczynają swoją pracę, choć nadal nie mogą samodzielnie funkcjonować. W niektórych przypadkach, dzięki fachowej opiece medycznej  i aparaturze, dziecko jest w stanie przeżyć poza łonem matki.

Siódmy miesiąc to okres dalszego wzrostu i przybierania na masie ciała dziecka.
Poprzez picie płynu owodniowego dostarcza sobie ono ponad 40 kcal na dobę. Tworzy się podściółka tłuszczowa, która po porodzie będzie pełniła funkcję izolującą, utrzymującą ciepło, a także będzie dostarczała energii. Układ nerwowy rozwija się jakościowo, przez co następuje rozwój życia psychicznego dziecka, doskonalą się także przyszłe funkcje mózgu. Zwiększa się odczuwanie bólu przez dziecko i jest ono prawdopodobnie większe niż po porodzie. Na głowie dziecka rosną włosy, zmniejsza się za to ilość meszku płodowego, ograniczonego już do pleców i ramion. Zmniejsza się także ilość mazi płodowej.

W ósmym miesiącu płód nadal gromadzi podściółkę tłuszczową, a jego rozmiary uniemożliwiają już swobodne ruchy w macicy. Kształtuje się osobowość i pamięć, a słuch doskonali się. Udowodniono, że w tym okresie płód jest w stanie zapamiętywać dźwięki, które po porodzie będzie odbierał jako kojarzące się ze spokojem i bezpieczeństwem. Dziecko zdolne jest do przeżywania emocji, często uwarunkowanych stanem emocjonalnym matki. Jego płuca nie są jeszcze dostatecznie wypełnione surfaktantem. Jest to też okres, kiedy płód gromadzi wapń i żelazo potrzebne do wzrostu kości i tworzenia krwinek czerwonych po urodzeniu się.

Dziewiąty miesiąc to czas, w którym dziecko zyskuje odporność dzięki przeciwciałom przenikającym do niego od matki, które będą stanowiły dla niego ochronę do momentu rozpoczęcia wytwarzania własnych przeciwciał. Pomiędzy 36. a 37. tygodniem ciąży w pełni rozwijają się płuca, a surfaktant dostatecznie wypełnia pęcherzyki płucne, dzięki czemu po narodzinach pęcherzyki nie skleją się podczas wydechu. Smółka gromadzi się w jelitach dziecka, a poprzez ruchy perystaltyczne przesuwa się do jelita grubego. W tym czasie ustala się również barwnik tęczówki oczu, którego odcień zmieni się jeszcze po porodzie po kontakcie ze światłem. Główka dziecka wstawia się do kanału rodnego, a aktywność dziecka znacznie się zmniejsza poprzez brak odpowiedniej ilości miejsca w macicy.

(źródło: Bień A.M., Grudzińska)

(opracowano na podstawie: Bień A.M. (red.) Opieka nad kobietą ciężarną. PZWL, Warszawa 2009)